Συμβουλευτική για παχύσαρκα παιδιά

Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί μια από τις πιο σοβαρές προκλήσεις δημόσιας υγείας του 21ου αιώνα. Δυστυχώς, η χώρα μας κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις, τόσο στην Ευρώπη, όσο και παγκοσμίως, ενώ στοιχεία δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια το βάρος των παιδιών συνεχώς αυξάνεται. Η αντιμετώπιση αλλά και η πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας κρίνεται απαραίτητη, πόσο μάλλον αν αναλογιστούμε ότι τα παχύσαρκα παιδιά έχουν περισσότερες πιθανότητες να «μεγαλώσουν» σε παχύσαρκους ενήλικες.

Που βρίσκεται όμως η λύση του προβλήματος;

• Γονείς και οικογένεια

Οι γονείς οφείλουν να είναι πρότυπα προς μίμηση για τα παιδιά, καθώς έρευνες έχουν δείξει ότι όταν το παιδί βλέπει τους γονείς να τρώνε φρούτα και λαχανικά, θα καταναλώσει και το ίδιο περισσότερα φρούτα και λαχανικά, ενώ αντίστοιχα θα πράξει όταν οι διατροφικές επιλογές των γονέων συμπεριλαμβάνουν τρόφιμα πλούσια σε ζάχαρη και λίπος. Μεγαλύτερη επίδραση φαίνεται μάλιστα να έχουν οι συνήθειες της μητέρας, καθώς μητέρες και παιδιά παρουσιάζουν τελικά παρόμοιες διατροφικές συνήθειες και προτιμήσεις τροφίμων.

• Ποιότητα τροφίμων

Ερευνητικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων από τα παιδιά οφείλεται σε μεγαλύτερο ποσοστό στην κατανάλωση τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και ζάχαρη, όπως junk food, αφεψήματα πλούσια σε θερμίδες, συχνή κατανάλωση αναψυκτικών, σοκολατοειδή, αλμυρά σνακ κ.ά. Τα παιδιά, τόσο για την κάλυψη των αναγκών τους σε θρεπτικά συστατικά, όσο και για την επαρκή πρόσληψη ενέργειας, πρέπει να καταναλώνουν πολλά φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης, ενώ παράλληλα να περιορίζουν την πρόσληψη τροφίμων πλούσια σε λίπος και ζάχαρη.

• Συχνότητα γευμάτων

Η κατανάλωση 5 γευμάτων την ημέρα και η συστηματική κατανάλωση πρωινού φαίνεται να έχουν προστατευτική δράση απέναντι στην παχυσαρκία. Τα παχύσαρκα παιδιά κάνουν 3 γεύματα ή λιγότερα την ημέρα, σε σχέση με τα φυσιολογικού βάρους παιδιά, η διάρκεια του γεύματός τους είναι μικρότερη, ενώ παράλληλα καταναλώνουν πιο συχνά γεύματα εκτός σπιτιού και παραλείπουν το πρωινό.

• Διαθεσιμότητα τροφίμων

Έρευνες έχουν δείξει, ότι όταν τα φρούτα και τα λαχανικά είναι διαθέσιμα και προσβάσιμα στο σπίτι παρατηρείται και μεγαλύτερη κατανάλωση αυτών από τα παιδιά. Η πρόσληψη επηρεάζεται όχι μόνο από τα είδη των τροφίμων που υπάρχουν στο σπίτι, αλλά και από την διαθέσιμη ποσότητα αυτών.

• Οικογενειακά γεύματα

Όταν συνηθίζονται τα οικογενειακά γεύματα αυξάνεται η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και γαλακτοκομικών από τα παιδιά, ενώ μειώνονται οι πιθανότητες παράλειψης πρωινού.

• Παρέες και φίλοι

Το παιδί, ιδιαίτερα στην σχολική ηλικία, δέχεται πολλές επιρροές από φίλους και συμμαθητές. Μελέτες έχουν δείξει, ότι όταν τα παιδιά βλέπουν τον φίλο τους να τρώει ένα λαχανικό, τότε υπάρχουν πολλές πιθανότητες να το καταναλώσουν και τα ίδια, ακόμα κι αν αρχικά δεν τους άρεσε. Ωστόσο, το παιδί φαίνεται να «αντιγράφει» και τις ανθυγιεινές επιλογές και συνήθειες των συνομηλίκων του. Όταν το παιδί αντιλαμβάνεται ότι ο καλύτερος φίλος του παραλείπει γεύματα είναι πιθανό να παραλείψει και αυτό το μεσημεριανό του γεύμα.

• Τηλεόραση

Ελληνική μελέτη έδειξε ότι τα παιδιά που βλέπουν τηλεόραση πάνω από 2 ώρες την ημέρα έχουν 30% μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι παχύσαρκα, σε σχέση με αυτά που βλέπουν λιγότερο από 2 ώρες, ενώ κάθε επιπλέον ώρα τηλεθέασης αυξάνει την πιθανότητα αυτή κατά 12%. Για τα παιδιά που βλέπουν πάνω από 2 ώρες τηλεόραση έχει φανεί, επίσης, ότι έχουν υψηλότερη ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη και καταναλώνουν λιγότερα φρούτα, περισσότερους συσκευασμένους χυμούς, περισσότερα αναψυκτικά, λιγότερο γάλα και γιαούρτι, περισσότερα σοκολατοειδή και έχουν μια τάση για κατανάλωση περισσότερων αλμυρών σνακ. Όταν υπάρχουν περισσότερες από 2 τηλεοράσεις στο σπίτι, έχει φανεί ότι το παιδί αφιερώνει περισσότερο χρόνο μπροστά στην οθόνη και όταν υπάρχει τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο, το παιδί έχει έως και 31% περισσότερες πιθανότητες να έχει αυξημένο σωματικό βάρος.

• Στρατηγικές πίεσης

Πολλές φορές, οι γονείς συνηθίζουν να περιορίζουν τα παιδιά και να τα πιέζουν για την κατανάλωση σνακ ή φρούτων και λαχανικών. Συγκεκριμένα, μια τέτοια πίεση φαίνεται να οδηγεί σε μεγαλύτερη κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε ζάχαρη και λίπος, μικρότερη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών και τελικά αύξηση του σωματικού βάρους. Επιπλέον, είναι πολύ πιθανό να επηρεάζεται η ικανότητα του παιδιού για αυτορρύθμιση του βάρους και η αίσθηση της πείνας και του κορεσμού.

• Φυσική δραστηριότητα

Τα παιδιά που έχουν αυξημένη σωματική δραστηριότητα καθημερινά και ιδιαίτερα έντονης έντασης φυσική δραστηριότητα έχουν λιγότερες πιθανότητες να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Υπάρχουν μελέτες που δεν συσχετίζουν το υπερβάλλον βάρος με τις διατροφικές συνήθειες του παιδιού, αλλά με τη σωματική δραστηριότητα. Υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά συνήθως δεν καλύπτουν την συνιστώμενη ημερήσια σωματική δραστηριότητα διάρκειας 60 λεπτών και παράλληλα βλέπουν τηλεόραση περισσότερες ώρες από τα παιδιά φυσιολογικού βάρους. Είναι σημαντικό παιδιά και έφηβοι να αντιμετωπίζουν τη σωματική δραστηριότητα ως διασκέδαση, ενώ οι γονείς θα πρέπει να αποτελούν πρότυπα για δραστήριο τρόπο ζωής και να προσφέρουν στα παιδιά ευκαιρίες για άσκηση. Η αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας φαίνεται να είναι πολύπλευρη, καθώς οι παράγοντες αλληλεπιδρούν διαρκώς μεταξύ τους, δυσχεραίνοντας την κατάσταση. Ωστόσο, μικρές αλλά ουσιαστικές αλλαγές μπορούν να φέρουν μεγάλα αποτελέσματα.

Γράφει η Κουμπίτσκι Αλεξάνδρα,

Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.

Διαβάστε περισσότερα στο www.mednutrition.gr

Ποια η σχέση βάρους και παιδικής πίεσης;

Ένα παιδί με αυξημένο βάρος δεν είναι μόνο ένα «εύσωμο παιδί», αλλά και ένα παιδί με πιθανά προβλήματα υγείας. Δυστυχώς, το υπερβάλλον βάρος κρύβει κινδύνους για την υγεία, ακόμη και στην παιδική ηλικία και οι επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας είναι συγκρίσιμες με αυτές που παρατηρούνται στους παχύσαρκους ενήλικες.

Έφηβοι και παιδιά μπορούν να έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση, που ονομάζεται επίσης υπέρταση, αποδεικνύοντας ότι δεν είναι μόνο μια ασθένεια για μεσήλικες και ηλικιωμένους. Μελέτη που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ έδειξε αύξηση των κρουσμάτων υπέρτασης σε παιδιά και εφήβους μεταξύ του 1988 και του 2002. Συγκεκριμένα, η αναλογία παιδιών και εφήβων με προ-υπέρταση αυξήθηκε από 7,7% σε 10% και το ποσοστό της υπέρτασης αυξήθηκε από 2,7% σε 3,7% μέσα σε 14 χρόνια. Η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης υψηλής αρτηριακής πίεσης σε παιδιά φαίνεται ότι ακολουθεί την ανοδική πορεία της παιδικής παχυσαρκίας.

Τι είναι αυτό όμως που προκαλεί την εμφάνιση υψηλής αρτηριακής πίεσης στα παιδιά;

Μεταξύ των παραγόντων που συμβάλλουν στην εκδήλωση υψηλής αρτηριακής πίεσης σε μικρή ηλικία είναι η έλλειψη άσκησης, η κατανάλωση αλμυρών γευμάτων (fastfood και προπαρασκευασμένων τροφών), το αυξημένο στρες και η παχυσαρκία που αποτελεί και τον «κύριο ένοχο».

Το αυξημένο σωματικό βάρος προκαλεί υψηλή αρτηριακή πίεση. Ο λιπώδης ιστός, όπως άλλωστε και όλοι οι ιστοί του ανθρώπινου σώματος, απαιτεί διαρκή παροχή αίματος. Έτσι, όταν ένα παιδί είναι υπέρβαρο η καρδιά του λειτουργεί πιο έντονα από ότι σε ένα φυσιολογικού βάρους παιδί. Με μείωση της περίσσειας λίπους, μειώνεται και ο φόρτος εργασίας της καρδιάς με αποτέλεσμα να μειώνεται και η αρτηριακή πίεση.

Τα παχύσαρκα παιδιά έχουν 3 φορές υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν υπέρταση σε σύγκριση με τα παιδιά φυσιολογικού βάρους. Ερευνητικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι για τα παιδιά που είναι υπέρβαρα και παχύσαρκα, μια πρόσθετη αύξηση βάρους είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη. Αν αυξηθεί ο δείκτης μάζας σώματος αυτών των παιδιών θα αυξηθεί έντονα και η αρτηριακή τους πίεση. Αντίστοιχα, τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά μπορούν να επωφεληθούν σημαντικά από μια έστω μικρή απώλεια βάρους, για καλύτερη ρύθμιση της πίεσης του αίματος. Περίπου το 20%- 30% των παχύσαρκων παιδιών (βάρος>120% του ιδανικού) ηλικίας 5-11 ετών έχουν αυξημένη συστολική ή διαστολική αρτηριακή πίεση.

Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει η πίεση στην παιδική ηλικία;

Τα παιδιά με υψηλή αρτηριακή πίεση είναι πολύ πιθανό να γίνουν ενήλικες με υπέρταση. Νεότερες μελέτες ωστόσο, υποδεικνύουν ότι ο κίνδυνος δεν σταματάει εδώ, καθώς τα παιδιά με υψηλή αρτηριακή πίεση μπορούν να έχουν αντίστοιχες βλάβες σε ζωτικά όργανα (καρδιά, νεφροί, αιμοφόρα αγγεία), όπως και οι ενήλικες. Έχει φανεί, ότι τα παιδιά με υψηλή αρτηριακή πίεση έχουν μεταβολές στην περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για λειτουργίες όπως η προσοχή, η μνήμη και η επίλυση προβλημάτων.

Οι ειδικοί συστήνουν τα παιδιά με πρώιμη υπέρταση ή υπέρταση να προσπαθήσουν να μειώσουν την αρτηριακή τους πίεση με αλλαγές στον τρόπο ζωής τους. Πρωταρχικός στόχος πρέπει να είναι η ρύθμιση του σωματικού τους βάρους, υιοθετώντας σωστές διατροφικές συνήθειες και αυξάνοντας τη φυσική τους δραστηριότητα.

Μελέτη παρέμβασης που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα, σε παιδιά της Ε δημοτικού στο σχολικό περιβάλλον για ένα χρόνο, έδειξε ότι η αύξηση της διαθεσιμότητας φρούτων και λαχανικών, η ελεύθερη και ασφαλής πρόσβαση σε αθλητικές εγκαταστάσεις και η υποστήριξη των γονέων είχαν σαν αποτέλεσμα μείωση του δείκτη μάζας σώματος των παιδιών η οποία επέφερε και μείωση της αρτηριακής πίεσης.

Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία συνιστά όλα τα παιδιά να κάνουν κάθε χρόνο μέτρηση της αρτηριακής τους πίεσης. Η υψηλή πίεση δεν προκαλεί συμπτώματα στα περισσότερα παιδιά, για αυτό μπορεί να εξελίσσεται αθόρυβα και να προκαλέσει βλάβες στο παιδί χωρίς να ανιχνεύεται. Η έγκαιρη ανίχνευση υψηλής αρτηριακής πίεσης μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την υγεία του παιδιού.

Γράφει η Κουμπίτσκι Αλεξάνδρα,

Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, M.Sc.

Διαβάστε περισσότερα στο www.mednutrition.gr